Hizmet Cetveli

Osmanlı dönemindeki Şeyhülislamlık makamına ait belgelerin arşivi günümüzde İstanbul Müftülüğüne bağlı Meşihat Arşivlerinde saklanmaktadır. Bu arşivlerde Fatih dersiamlarından huzur-u hümayun muhataplarından Ali Rıza Efendi hakkında yandaki hizmet cetveli bulunmuştur. Bu hizmet cetvelinde adı geçen Ali Rıza Efendi'nin hizmet yılları, hangi yıllarda aylık maaşının (maaş-ı şehri) kaç kuruş olduğu yazılmış, cetvelin altında hesap yapılarak toplam hizmet süresi 39 yıl 11 ay olarak hesaplanmıştır. Hizmet yılları 30 Eylül 1284 (Miladi 12 Ekim 1868) tarihinde başlamakta 14 Ağustos 1324 (Miladi 27 Ağustos 1908) tarihinde sona ermektedir. Vefat tarihi olarak 10 Ağustos 1324 (Miladi 28 Ağustos 1908) verilmiştir. Bu cetvelin yakınlarına bağlanacak maaşı hesaplamak için hazırlandığı anlaşılıyor.

Bu vefat tarihi Ebül'ula Mardin'in Huzur Dersleri kitabında Dramalı Ali Rıza Efendi için verilen 14 Nisan 1323 (Miladi 27 Nisan 1907) tarihiyle çelişmektedir. Aradaki 16 aylık bu farkın nedenlerini araştırmak için tekrar Huzur Dersleri kitabına başvurduk. Dramalı Ali Rıza Efendi'nin Huzur derslerine katıldığı yılların civarında huzur derslerine katılmış bütün Ali Rıza Efendilerin listesi şöyledir (Aşağıdaki yıllar Ramazan ayına ait olduğu için Rumi değil Hicri takvimle verilmiştir):

Hicri Yıllar	1323	1324	1325	1326
Kastamonulu Ali Rıza Efendi
Dramalı Ali Rıza Efendi
Ahıskalı Ali Rıza Efendi
Trabzonlu Ali Rıza Efendi
Giresunlu Ali Rıza Efendi
Karaağaçlı Ali Rıza Efendi
Köprülü Ali Rıza Efendi

Bu tablodan görüleceği gibi Trabzonlu, Giresunlu, Karağaçlı ve Köprülü Ali Rıza Efendiler yukarıdaki belgenin sahibinin ölüm tarihi olan Rumi 15 Ağustos 1324 ya da Hicri 1 Şaban 1326 tarihinden 1 ay sonraya gelen 1326 yılı Ramazan ayında huzur derslerine katılmış oldukları için bu belgenin sahibi olamazlar. Kastamonulu Ali Rıza Efendi ise bu tarihten 3 yıl öncesinde vefat etmiştir. Hicri Ramazan 1325- Ramazan 1326 ayları arasında vefat etmiş bir tek Ali Rıza Efendi vardır: O da Ahıskalı Ali Rıza Efendi'dir. Nitekim Huzur Dersleri kitabında Ahıskalı Ali Rıza Efendi'nin hal tercümesine (özgeçmiş) bakıyoruz ve aşağıdaki satırlarla karşılaşıyoruz:

Ahıskalı Ali Rıza Efendi

Ali Rıza Efendi Ahıskada çiftçilik ile iştigal eden Süryazade Muhammed Ağanın oğludur. Ahıskada doğmuştur. Tahsilini İstanbulda yaparak icazet almıştır. Fatih muciz dersiâmlarmdandır. 1293-1325 seneleri arasında Huzur Dersleri muhataplığında bulunmuştur. Padişahın huzurunda serbestçe idare-i kelâm mümkün olamıyacağı düşüncesiyle teklif olunan mukarrirligi kabul etmediği aile içinde söylenir. Huzur Dersleri mukarrirlerinden Priştineli Hacı îlyas Efendi bacanağıdır.

Ali Rıza Efendi, 1 Şaban 1326, 15 Ağustos 1324 tarihinde vefat etmiştir. Edirnekapı mezarlığında medfundur. (Hal tercümesi, torununun kızı sayın Neriman Arat tarafından verilmiştir. )

O zaman bu hizmet belgesi Ahıskalı Ali Rıza Efendi'ye ait olmalıdır. Dramalı Ali Rıza Efendi hakkında tarihsel belge bulma çabamız bu kez boşa çıkmış oluyor. Ancak Huzur Dersleri kitabındaki bilgiler doğrulanmış oluyor ve bu belge Dramalı Ali Rıza Efendi hakkında Huzur Dersleri kitabından bulduğumuz bilgilere güvenebileceğimizi gösteriyor.