Ebül'ula Mardin

Dramalı Ali Rıza Efendi hakkında şimdiye kadar bulabildiğimiz en sağlam kaynak Ebül'ulâ Mardin tarafından 1951 yılında ilk cildi yayınlanmış olan Huzur Dersleri kitabıdır. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde ordinaryüs profesör düzeyine ulaşmış olan Ebül'ulâ Mardin kitabının ikinci ve üçüncü ciltlerini hazırlamaktayken 1957 yılında vefat etmiştir. Sonradan 1966 yılında kitabın 2. ve 3. ciltleri Ebül'ulâ Mardin'in notlarına dayarak İsmet Sungurbey tarafından tamamlanmıştır.

Mardin'in Huzur Dersleri kitabı yayınından bu yana 50 yılı aşkın bir süre geçmiş olmasına rağmen Osmanlı dönemindeki huzur dersleri geleneği hakkında mevcut olan en önemli kaynak olma özelliğini korumaktadır. Kitapta başta huzur derslerinin anlamı olmak üzere gelenekleri, yapıldığı yerler ve başlangıçtan sonuna kadar huzur derslerine katılan din adamlarının isimleri ve özgeçmişleri olmak üzere ayrıntılı bilgiler mevcuttur.

Bu kitabın ilk cildinin Yedinci Kısım'ında 115-163 sayfaları arasında huzur derslerinin başlangıcından sonuna kadar muhataplıkta bulunanların isimleri verilmektedir. Bu isimler arasında 153. sayfada Dramalı Ali Rıza Efendi'nin hicri takvimle 1314-1324 (Miladi takvimle 1897-1906) yılları arasında muhatap olarak huzur derslerine katıldığı ve ayrılmasının vefat nedeniyle olduğu yazılmaktadır. Kitabın 164. sayfasında başlayan Sekizinci Kısım'da ise huzur derslerine her sene katılmış içtima heyetleri üyelerinin adları tek tek yer almaktadır. Bu sayfalarda Dramalı Ali Rıza Efendi'nin katıldığı huzur derslerinin tarihleri, hangi içtima heyetlerinde görev yaptığı ve üyesi olduğu içtima heyetinin eksiksiz üye listesi 11 değişik sayfada görülebilmektedir. Aşağıdaki tabloda bu bilgilerin özetini göremek mümkündür:

Hicri Yıl	Miladi Tarih	Sayfa No:	İçtima Heyet No.	Muharrir Adı:
1314	3 Şubat 1897	506	VIII	Gümülcineli Hacı Hasan Hilmi Efendi
1315	24 Ocak 1898	509	VII	Gümülcineli Hacı Hasan Hilmi Efendi
1316	13 Ocak 1899	513	VII	Gümülcineli Hacı Hasan Hilmi Efendi
1317	3 Ocak 1900	516	VII	Gümülcineli Hacı Hasan Hilmi Efendi
1318	23 Aralık 1900	519	IV	Şeyh Hulûsi Efendizade Abdülkadir Raşit Efendi
1319	12 Aralık 1901	522	IV	İstanbullu Muhammed Haşim Efendi
1320	2 Aralık 1902	526	IV	İstanbullu Muhammed Haşim Efendi
1321	21 Kasım 1903	529	IV	İstanbullu Muhammed Haşim Efendi
1322	9 Kasım 1904	533	III	Tosyalı İsmail Zühtü Efendi
1323	30 Ekim 1905	536	III	Tosyalı İsmail Zühtü Efendi
1324	19 Ekim 1906	540	III	Tosyalı İsmail Zühtü Efendi

Huzur Dersleri kitabının İsmet Sungurbey tarafından tamamlanan 2. ve 3. ciltlerindeki Onbirinci Kısım'da ise 123-643 sayfaları arasında huzur derslerine katılan muharrir ve muhatapların hal tercümeleri (özgeçmişleri) verilmektedir. Ne yazık ki bu özgeçmişler arasında Dramalı Ali Rıza Efendi'ninkine rastlanmamaktadır. Ancak bu iki cildin en sonunda sonradan yapılan eklerde Dramalı Ali Rıza Efendi'nin özgeçmişini 925. sayfada bulmak mümkündür. Bu özgeçmiş Ali Rıza Efendi'nin mezartaşına dayanarak yazılmıştır ve yanda gösterilen Huzur Dersleri kitabının 925. sayfasında görüldüğü gibi şöyledir:

Huzûr Derslerine H. 1314-1324 de muhâtap olarak katılmıştır. Edirnekapısı dışında İbrâhimi Halebî civârında İbni Kemâl'e giden yolun solundaki mezâr taşı kitâbesi:

Âh minelmevt

Huzûrı hümayunı mülûkâne dersi şerifi muhâtablarından ve Fâtih dersiâmlarından Drama kazâsına tâbi Kavaklı kariyeli Ali Rızâ Efendinin rûhiyçin Fâtiha.

Sene 1325, fi 14 Rebiülevvel, sene 1323, fi 14 Nisan

Mezartaşındaki bu ifadeden Ali Rıza Efendi'nin ölüm tarihinin miladi takvimle 27 Nisan 1907 tarihinde olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca bu özgeçmişten Ali Rıza Efendi'nin mezarının yeri ve doğduğu köyün adını da öğrenmiş oluyoruz. Ne yazık ki Ali Rıza Efendi'nin Huzur Dersleri kitabındaki özgeçmişinde baba adı, nehangi yıllarda medresede eğitim gördüğü ve ne zaman icazet aldığı gibi önemli bilgiler mevcut değildir.

Huzur Dersleri kitabının İstanbul Müftülüğünde yer alan Bab-ı Meşihat (Şeyhülislamlık) arşivlerine dayanılarak yazıldığı gözönüne alınırsa bu bilgilerin eksikliği düşündürücüdür. Ya bu bilgiler yangın, küf gibi nedenlerle geri getirilemeyecek şekilde kaybolmuş olmalıdır, ya da Huzur Dersleri kitabının yayınlandığı sıralarda ulema dosyalarının tasnifi tamamlanmamış olduğu için Ali Rıza Efendi'nin özgeçmişi o sırada bulunamıştır. Bu sorunun cevabını maalesef henüz kesin olarak verebilmiş değiliz. Ancak araştırmalarımız devam etmektedir ve sonuçlar alındıkça bilgilerimiz bu blogta güncellenecektir.